Xatê Xanim, Têmûr mêrê Xatê, peyayekî serkêşê êl û eşîrên Dêrsimê û di heman demê de kurdperwerekî di ser pozê xwe re ye. Ew bi destê Roma Reş tê kuştin. Lawê wî ê cengawer Sultan li şûna bavê xwe rûdinê û ji bo tolhildanê çend caran dikeve nava livûtevgerê. Lê belê ew ji hêla hêzên qeymeqamê Dêrsimê ve tê desteserkirin. Hingê Xatê, mecbûr dimîne ku li şûna lawê xwe rûnê û demildest lawê xwe ji zindanên Dêrsimê xelas bike. Lê belê wêrekî, bîrbirî û zanebûna Xatê Xanimê li vir derdikeve holê. Ew bi aqilekî berfireh û bi têgihiştineke baldarbûyî vê pêvajoya xelaskirina lawê xwe ji destê dijmin bi rê ve dibe.
Kurteromana Xatê Xanim, di karakter û şexsîyeta jineke Kurd a Dêrsimê de xwendevan berxwêdan û têkoşîna rehakirina xelkê Dêrsimê dibîne.
“Xatê Xanim, dîya me! Li ber xwe nekeve, bav û kalan gotiye; hoste necar razê mîna her car, Xwedê yek e, dergeh hezar. Qet fikiran meke. Em ê qaymeqamtîyên Ezirganê û Dêrsimê dermdax bikin…”
