Rusya'ya ağırlık veren, ülkemiz tarihine de ışık tutacak bir derlemedir. Rusya ve Almanya'da millî düşüncenin uyanış ve etkilerini bize uygun cümlelerle anlatır. "XIX. yüzyılda Alman romantikleriyle, Alman idealist felsefesiyle beslendi Rusya. Romantiklerin Ortaçağ sevgisi, Rusya'yı geçmişe yönlendirdi. Geçmişe yönelik millî düşünce bu esintilerle dalgalandı. Dünyada ilk özgün millîyetçilik, Almanlarınki. Ruslar adım adım izledi onları. Alman felsefesinin merkezlerinde çıkan bütün kitapçıklar - en önemsizleri bile- içinde Hegel'in adı geçiyorsa hemen ısmarlanıyor, tekrar tekrar okunuyordu. Üniversite çevrelerinde, Hegel'in kitabına el basarak ant içiliyordu. Rusya'daki düşünürler, Hegel felsefesinin en yüce hakikat olduğuna sarsılmaz bir şekilde inanırlar. Hegel'in etkisi görülmeyen tek bir kitap, dahası tek bir gazete yazısı yoktu. Almanya'yı da, Rusya'yı da millî düşünmeye götüren olaylar aynı idi. Napolyon orduları, önce Alman topraklarına, sonra Rusya'ya girmişti. O yıllar için Batı, Fransa'ydı. İki ülkede de batıya karşı düşünce gelişti. Almanlar Ortaçağa, Ruslar geçmişe sığındı.
